Τι είναι οι διατροφικές δυσκολίες και γιατί συναντώνται ιδιαιτέρως σε παιδιά που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού;
Η σίτιση είναι μία πολύπλοκη διαδικασία. Η διατροφική συμπεριφορά εξαρτάται από την αναπτυξιακή κατάσταση του κάθε ατόμου και μπορεί να επηρεαστεί από διάφορους παράγοντες, όπως π.χ. τα ιατρικά ζητήματα, τα αισθητηριακά ζητήματα, τους συναισθηματικούς παράγοντες κ.λπ. Η μυρωδιά ενός φαγητού, η όψη του, η γεύση του ή μία ανάμνηση που μπορεί να προκαλέσει, παίζουν σημαντικό ρόλο για την επιλογή του ή όχι. Συνήθως σε παιδιά με διατροφικές δυσκολίες συναντάμε ένα έντονο άγχος όταν πλησιάζει η ώρα του φαγητού, το οποίο μπορεί να φτάσει ως και στην αποφυγή του. Επιπλέον, είναι χαρακτηριστικό στα παιδιά με διατροφικές δυσκολίες ότι δε δέχονται να δοκιμάσουν νέες τροφές και συχνά η διατροφή τους είναι φτωχή σε επιλογές.
Στη διαδικασία της σίτισης συμμετέχουν πολλά αισθητηριακά συστήματα. Αυτά είναι το οπτικό, το απτικό, το οσφρητικό και το γευστικό σύστημα. Αρκετά παιδιά που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού έχουν αισθητηριακές διαταραχές, πράγμα που μπορεί να κάνει τη διαδικασία του φαγητού μία προκλητική και αγχωτική διαδικασία για αυτά.
Πότε πρέπει ένας γονέας να ανησυχήσει;
- αν το παιδί αρχίζει να χάνει βάρος
- αν το παιδί έχει ελάχιστα φαγητά μέσα στη διατροφή του
- αν το παιδί αρνείται να δοκιμάσει νέα φαγητά
- αν η συνθήκη του φαγητού προκαλεί άγχος
Σε ποιους μπορούν οι γονείς να απευθυνθούν;
Όταν οι γονείς αντιληφθούν μία παράξενη συμπεριφορά στο παιδί την ώρα του φαγητού (στρες, άρνηση, αποφυγή), μπορούν να συμβουλευτούν μία διεπιστημονική ομάδα, η οποία θα περιλαμβάνει εξειδικευμένους θεραπευτές σε διατροφικά ζητήματα. Η ομάδα μπορεί να περιλαμβάνει έναν παιδίατρο, έναν αλλεργιολόγο, έναν ψυχολόγο, έναν λογοθεραπευτή, έναν εργοθεραπευτή, έναν διατροφολόγο.
Χρήσιμες συμβουλές που μπορούν να εφαρμόσουν οι γονείς στο σπίτι
1] Η ώρα του φαγητού. Το παιδί θα τρώει στο ίδιο μέρος και την ίδια ώρα ώστε να έχει τη ρουτίνα των γευμάτων και να γνωρίζει πότε είναι η ώρα του φαγητού ώστε να είναι προετοιμασμένο.
2] Αποφύγετε τα γεύματα καθ’όλη τη διάρκεια της ημέρας. Μην αφήνετε το παιδί να τρώει όλη την ημέρα μικρά γεύματα διότι με αυτόν τον τρόπο δε θα πεινάει αρκετά, ούτε θα είναι πρόθυμο να δοκιμάσει νέες τροφές. Θα ορίσετε π.χ. 5 γεύματα την ημέρα σε ένα πλάνο που θα βλέπουν και θα ακολουθούν όλα τα μέλη της οικογένειας. Αν τρώτε κι εσείς μικρά γεύματα όλη την ημέρα, τότε και το παιδί σας θα κάνει το ίδιο.
3] Περιβάλλον. Δημιουργήστε έναν άνετο και χαλαρωτικό χώρο, με αναπαυτικά καθίσματα και με το κατάλληλο ύψος ώστε το παιδί να μη ζορίζεται για να φτάσει στο τραπέζι. Η ώρα του φαγητού πρέπει να είναι ευχάριστη και ήρεμη.
4] Απομακρύνετε τα ερεθίσματα. Καλό θα είναι να μην έχετε αναμμένη την τηλεόραση την ώρα του φαγητού διότι μπορεί να λειτουργήσει ως αποσπαστικός παράγοντας και να τραβήξει όλη την προσοχή του παιδιού.
5] Βοηθήστε στην εμπλοκή του παιδιού με το φαγητό. Μπορείτε μαζί με το παιδί να επιλέξετε τι θα μαγειρέψετε χωρίς να είναι υποχρεωμένο να δοκιμάσει το τελικό αποτέλεσμα. Μπορείτε επίσης να το αφήσετε να παίξει με το φαγητό, γνωρίζοντας ότι δεν είναι αναγκαίο να το φάει αν δε θέλει.
6] Άμεση ανταμοιβή. Όταν το παιδί δοκιμάσει μία νέα τροφή οφείλει να πάρει μία άμεση θετική ανταπόκριση, όπως π.χ. ένα αυτοκόλλητο ή μία αγαπημένη ταινία. Η θετική ενίσχυση βοηθάει στο να ξανασυμβούν σύντομα τέτοιες καλές προσπάθειες.
7] Αγνοήστε αρνητικές συμπεριφορές. Ενισχύσετε μόνο τις καλές συμπεριφορές. Μη δώσετε σημασία εάν το παιδί πετάξει ή αρνηθεί το φαγητό. Θυμηθείτε ότι δε θέλετε να ενθαρρύνετε αυτές τις συμπεριφορές με το να τους δίνετε προσοχή.
8] Ο κανόνας των τριών. Την ώρα του φαγητού μπορείτε να δώσετε τρία πιάτα στο παιδί. Τα δύο θα είναι φαγητά που του αρέσουν και το ένα θα είναι κάτι που δεν τρώει. Επιτρέψτε του να το έχει μπροστά του ακόμα κι αν δεν το φάει στο τέλος.
Βιβλιογραφικές αναφορές
Biel & N. Peske (2018). Raising a sensory smart child: The definitive handbook for helping your child with Sensory Processing Issues. New York: Penguin Books
Seven ways to help a picky eater (2018). Autism Speaks. Retrieved from https://www.autismspeaks.org/expert-opinion/seven-ways-help-picky-eater
Επιμέλεια άρθρου: Φουστέρη Αργυρώ, Εργοθεραπεύτρια