Αναπτυξιακή Διαταραχή του Συντονισμού Δυσπραξία

Αναπτυξιακή Διαταραχή του Συντονισμού Δυσπραξία

Ορισμός.

Η Αναπτυξιακή Διαταραχή του Συντονισμού αφορά δυσκολίες που εντοπίζονται στην ανάπτυξη των κινητικών δεξιοτήτων και του συντονισμού και επηρεάζει σημαντικά την εκτέλεση έργων του παιδιού, ειδικά ως προς τους τομείς της αυτοεξυπηρέτησης και της ακαδημαϊκής τους επίδοσης.

Η Α.Δ.Σ. είναι πλέον ο τρέχων όρος που χρησιμοποιείται συχνά για να περιγράψει την εικόνα των παιδιών με δυσκολία στον κινητικό συντονισμό. Παλαιότερα, ήταν γνωστή ως δυσλειτουργία στην αντίληψη της κίνησης ή ως αδεξιότητα.

Είναι ένας όρος «ομπρέλα», μέσα στον οποίο περιλαμβάνεται η αναπτυξιακή δυσπραξία, η οποία αποτελεί έναν ειδικό τύπο της Α.Δ.Σ. με ειδικότερες δυσκολίες στον κινητικό προγραμματισμό.

Δεν είναι μια ειδική μαθησιακή διαταραχή, όπως π.χ. η δυσλεξία ή η δυσαριθμησία. Θεωρείται μία νευροαναπτυξιακή διαταραχή, όπως η ΔΕΠ-Υ και μπορεί να επηρεάσει τις σχολικές επιδόσεις του παιδιού, καθώς και την απόδοσή του στο μάθημα της γυμναστικής. Γενικώς, τα παιδιά με Α.Δ.Σ. δυσκολεύονται σε αρκετούς τομείς που αφορούν τη μαθησιακή διαδικασία, όπως π.χ. στη γραφή, στην αντιγραφή από τον πίνακα και στην οργάνωση των πραγμάτων τους.

 

Συννοσηρότητα.

Η Α.Δ.Σ. μπορεί να συνυπάρχει και με άλλες διαταραχές, με αποτέλεσμα τα συμπτώματα να επικαλύπτονται. Σχεδόν ο μισός πληθυσμός που εμφανίζει Α.Δ.Σ, παρουσιάζει επίσης ΔΕΠ-Υ. Επιπλέον, μπορεί να συνυπάρχει με:

  • Αυτισμό
  • Διαταραχή αισθητηριακής επεξεργασίας
  • Αργή ταχύτητα επεξεργασίας
  • Δυσγραφία
  • Ψυχικές παθήσεις, όπως άγχος
  • Διαταραχή εκτελεστικών λειτουργιών.

 

Αίτια.

Προς το παρών, δεν είναι γνωστή η ακριβής αιτία της Α.Δ.Σ. Ωστόσο, μερικές υποθέσεις περιλαμβάνουν:

  • Τον πληθυσμό (συναντάται περισσότερο στα αγόρια από ότι στα κορίτσια)
  • Τον πρόωρο τοκετό ή το χαμηλό βάρος γέννησης
  • Την κληρονομικότητα (αν υπάρχει ιστορικό στην οικογένεια με Α.Δ.Σ.)
  • Τις καταχρήσεις (π.χ. αλκοόλ, ναρκωτικά) κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης

 

Συμπτώματα – κλινική εικόνα παιδιών με Α.Δ.Σ.

 

 

Το επίπεδο των δεξιοτήτων σε παιδιά με Α.Δ.Σ παρατηρείται να κυμαίνεται κάτω του ορίου της χρονολογικής τους ηλικίας. Συνήθως η Α.Δ.Σ. προσβάλει:

  • τις κινητικές δεξιότητες (αδρή και λεπτή κίνηση)
  • την οπτικοχωρική αντίληψη
  • τον κινητικό προγραμματισμό
  • τις ακαδημαϊκές δεξιότητες
  • τον γραφοκινητικό τομέα
  • τις δεξιότητες αυτοφροντίδας (π.χ. σίτιση, ένδυση, υπόδυση κ.λπ.)

 

Ανάλογα με την ηλικία που βρίσκεται το παιδί, παρατηρούνται διαφορετικές δυσκολίες. Για παράδειγμα σε μικρότερη ηλικία μπορεί να παρατηρηθεί δυσκολία στη βάδιση ενώ σε μεγαλύτερη ηλικία δυσκολία σε παιχνίδια με μπάλα.

Παρατηρείται μία γενικότερη δυσκολία στην εκμάθηση νέων κινητικών δεξιοτήτων, στην ανάπτυξη του συντονισμού και στην ανατροφοδότηση (feedback). Για παράδειγμα, αν κρατούν με λάθος τρόπο το πιρούνι, δε θα μπορέσουν να το αυτοματοποιήσουν και θα το κρατήσουν ξανά με λάθος τρόπο την επόμενη φορά.

Παρουσιάζουν, επιπλέον, δυσκολία στη διαδοχή / αλληλουχία. Επομένως, το να προγραμματίσουν τις κινήσεις που χρειάζονται για να πραγματοποιήσουν μία δραστηριότητα μπορεί να είναι εξαιρετικά δύσκολο για εκείνα.

Οι δυσκολίες στον κινητικό προγραμματισμό μπορούν να κάνουν αρκετά δύσκολη την εκμάθηση των βημάτων σε δραστηριότητες αυτοφροντίδας, όπως π.χ. το βούρτσισμα των δοντιών, η ένδυση κ.λπ. Η δυσκολία στην ισορροπία μπορεί να κάνει αρκετά δύσκολο για το παιδί να καθίσει ακίνητο στο τραπέζι και να φάει σωστά, π.χ. να προετοιμάσει ένα μπολ με δημητριακά και γάλα.

Ορισμένα συμπτώματα κατά την προσχολική ηλικία:

  • δυσκολία στη χρήση εργαλείων
  • αδεξιότητα
  • λανθασμένη στάση σώματος κατά την καθιστή θέση
  • δυσκολία σε παιχνίδια με μπάλα
  • δυσκολία στη χρήση του ψαλιδιού
  • δυσκολία στη χρήση του μαρκαδόρου
  • σύγκρουση με άλλα άτομα ή αντικείμενα ως ατύχημα
  • δυσκολία στην αυτοεξυπηρέτηση
  • εύκολη ματαίωση

Ορισμένα συμπτώματα κατά τη σχολική ηλικία:

  • δυσκολία στη χρήση μαχαιροπίρουνου
  • αργή ταχύτητα στη γραφή
  • αχνή γραφή ή αρκετή πίεση στο μολύβι
  • δυσκολία στην αυτοεξυπηρέτηση
  • δυσκολία στο σχεδιασμό ή στην οργάνωση των γραμμάτων

 

Αξιολογητικά εργαλεία – Διάγνωση.

 

Προκειμένου να δοθεί η διάγνωση για την Α.Δ.Σ. δεν θα πρέπει να υφίστανται άλλα ιατρικά αίτια, ούτε να υπάρχουν άλλοι λόγοι που να αιτιολογούν τις δυσκολίες στον κινητικό συντονισμό του παιδιού, όπως π.χ. εγκεφαλική παράλυση. Το παιδί θα πρέπει να πληροί σημαντικές προϋποθέσεις, όπως προβάλλονται στο DSM-IV ή στο ISD-10, όπου και ορίζεται ως ειδική αναπτυξιακή διαταραχή της κινητικής λειτουργίας. Συνήθως, η διάγνωση δεν γίνεται πριν από την ηλικία των 5 ετών.

Η αξιολόγηση των κινητικών δεξιοτήτων περιλαμβάνει την εξέταση της κινητικής ανάπτυξης αλλά και της λειτουργικότητας. Μπορεί να πραγματοποιηθεί, ακόμα και τυπικά, κατά την προσχολική ηλικία ο αναπτυξιακός έλεγχος προκειμένου να εντοπιστεί η οποιαδήποτε καθυστέρηση στην κινητική ανάπτυξη. Έπειτα, τα παιδιά που φαίνεται να εμφανίζουν κάποια καθυστέρηση στην ανάπτυξη της κίνησης, μπορούν να παραπεμφθούν για μία ολοκληρωμένη νευροαναπτυξιακή αξιολόγηση.

Η διάγνωση γίνεται συνήθως από συγκεκριμένους ειδικούς. Αυτοί μπορούν να είναι: ο παιδίατρος, ο αναπτυξιολόγος, ο νευροψυχολόγος και ο παιδοψυχίατρος. Ωστόσο, υπάρχουν και άλλοι ειδικοί που μπορούν να αξιολογήσουν και να προσδιορίσουν την Α.Δ.Σ. χωρίς όμως να κάνουν διάγνωση. Αυτοί μπορούν να είναι: ο εργοθεραπευτής, ο φυσικοθεραπευτής, ο παιδαγωγός, ο ψυχολόγος.

Μία ολοκληρωμένη αξιολόγηση περιλαμβάνει την συνέντευξη του γονέα ή του φροντιστή προκειμένου να ληφθεί ένα πλήρες ιστορικό που θα σχετίζεται με την προγεννητική, περιγεννητική και μεταγεννητική υγεία του παιδιού, το οικογενειακό ιστορικό και τα βασικά αναπτυξιακά ορόσημα, όπως π.χ. σε ποια ηλικία βάδισε, εάν μπουσούλησε, εάν είχε σταθεροποίηση του κορμού κ.λπ.

Επιπλέον, στην αξιολόγηση είναι ωφέλιμο να συμπεριλαμβάνονται και οι γνωστικές λειτουργίες, τα ακαδημαϊκά επιτεύγματα και το επίπεδο λειτουργικότητας ώστε να παρέχονται πληροφορίες που να συμβάλουν στην κατανόηση κάποιων παραγόντων ή στον αποκλεισμό πιθανών αιτιών.

Κυρίως, αξιολογούνται: το εύρος κίνησης, η ισορροπία, ο συντονισμός, η δύναμη, ο κινητικός προγραμματισμός, η λεπτή κινητικότητα.

Υπάρχουν διάφορα αξιολογητικά εργαλεία που εντοπίζουν τη διαταραχή στον κινητικό συντονισμό, ανάλογα με τη χρονολογική ηλικία που βρίσκεται το παιδί. Αναφορικά, ορισμένα πιο δημοφιλή είναι:

  • Alberta Infant Motor Scales (AIMS) (ηλικία 0 – 18 μηνών)
  • Bayley – III (ηλικία 1 – 42 μηνών)
  • Beery VMI (ηλικία 2 – 99 ετών)
  • BOT – 2 (ηλικία 4 – 21 ετών)
  • DCDQ ’07 (ηλικία 5 – 15 ετών)
  • MAP (ηλικία 2,9 – 5,8 ετών)
  • Movement ABC 2 (ηλικία 3 – 16 ετών)
  • PDMS – 2 (ηλικία 0 – 5 ετών)

 

Παρακάτω επισυνάπτεται το ερωτηματολόγιο της Αναπτυξιακής Διαταραχής του Συντονισμού (DCDQ ’07) σε πρωτότυπη, αλλά και σε μεταφρασμένη έκδοση (απόδοση στα Ελληνικά: Γεωργιάδου Σαββατούλα (ΠΕ30), ΚΕΣΥ Δράμας, 2020) :

 

Θεραπευτική προσέγγιση – αντιμετώπιση Α.Δ.Σ.

 

 

Δεν υπάρχει θεραπεία για την Α.Δ.Σ. . Ωστόσο, υπάρχουν ποικίλες θεραπευτικές προσεγγίσεις που μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση και τη διαχείριση των δυσκολιών που παρουσιάζουν τα παιδιά με Α.Δ.Σ.

Ο παιδιατρικός εργοθεραπευτής μπορεί να βοηθήσει σημαντικά το παιδί ως προς τις δυσκολίες που θα αντιμετωπίζει στην αυτοφροντίδα, στο παιχνίδι, στην αδρή κίνηση, στη λεπτή κίνηση, στον κινητικό προγραμματισμό, στη χρήση εργαλείων, στην οπτικοχωρική αντίληψη. Ακόμα, θα κατευθύνει τους γονείς αλλά και το σχολείο προκειμένου να προσαρμόσουν και να βοηθήσουν στην καλύτερη λειτουργικότητα του παιδιού.

Επιπλέον, ο παιδιατρικός φυσικοθεραπευτής μπορεί να συμβάλει σημαντικά στη βελτίωση της βάδισης, του τρεξίματος, της ισορροπίας και του συντονισμού.

Η εκτίμηση και η παρέμβαση από παιδοψυχολόγο είναι εξίσου πολύτιμη, καθώς μπορεί να βοηθήσει στην ενίσχυση της αυτοπεποίθησης και του άγχους που μπορεί να νιώθει ένα παιδί με Α.Δ.Σ.

Ο ειδικός παιδαγωγός μπορεί να παρέμβει στον τομέα της εκπαίδευσης, καθώς τα παιδιά με Α.Δ.Σ. μπορούν να παρουσιάσουν ακαδημαϊκές δυσκολίες.

Τέλος, ο λογοθεραπευτής μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στην ενίσχυση των κινήσεων της γλώσσας και των αρθρωτών, στον έλεγχο της αναπνοής, στην παραγωγή φωνημάτων, εάν το παιδί αντιμετωπίζει δυσκολίες στο λόγο.

 

 

Συγγραφή & Επιμέλεια Άρθρου:

Φουστέρη Αργυρώ

Εργοθεραπεύτρια

 

 

Βιβλιογραφία – Πηγές :

Jenkinson J. & Hyde T. & Ahmad S., Building Blocks for learning Occupational Therapy Approaches,  Medical conditions : developmental coordination disorder including dyspraxia. John Wiley & Sons, Ltd (2008)

Matheis-Estabillo2018_Chapter_AssessmentOfFineAndGrossMotorS.pdf

https://www.dcdq.ca/uploads/pdf/DCDQ’07%20Manual%20Feb%2020th%202012.pdf

https://www.nhs.uk/conditions/developmental-coordination-disorder-dyspraxia/

https://www.understood.org/en/articles/understanding-developmental-coordination-disorder-dcd