Ο ρόλος του παιχνιδιού στη ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού.
Το παιχνίδι αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά μέσα επικοινωνίας και έκφρασης κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας. Σύμφωνα με τον S. Freud «κάθε παιδί στο παιχνίδι συμπεριφέρεται ως ένας δημιουργικός συγγραφέας, γιατί δηµιουργεί έναν δικό του κόσµο, ή, καλύτερα, αναπροσαρµόζει τα πράγµατα στον κόσµο του µε τρόπο που το ευχαριστεί […] Ο δηµιουργικός συγγραφέας κάνει το ίδιο όπως το παιδί στο παιχνίδι. ∆ηµιουργεί έναν φανταστικό κόσµο τον οποίο παίρνει στα σοβαρά, στον οποίο επενδύει ποσότητα συναισθηµάτων».
Στη σύγχρονη εποχή η λειτουργία και ο τρόπος που διαμορφώνεται το παιχνίδι στα παιδιά φαίνεται να έχει αλλάξει σημαντικά και ίσως ακόμα και να έχει υποτιμηθεί.
Η εξάπλωση των ηλεκτρονικών παιχνιδιών καθώς και η εισαγωγή νέων μορφών παιχνιδιών φαίνεται να έχει αλλάξει και τις συνθήκες σύμφωνα με τις οποίες τα παιδιά αλλά και οι γονείς σχετίζονται με το παιχνίδι. Φαίνεται από μικρή ηλικία τα παιδιά να παίζουν αρκετά μόνα τους χρησιμοποιώντας ηλεκτρονικά παιχνίδια και οι γονείς να αποσύρονται αφήνοντάς τα σε ένα κόσμο εικονικής πραγματικότητας, ο οποίος τους προσφέρει έντονες εικόνες αλλά και τους στερεί τη δυνατότητα να εκφραστούν με έναν δικό τους τρόπο.
Ωστόσο η επαφή ενός παιδιού με απλά παιχνίδια, ο τρόπος που θα τα χρησιμοποιήσει, η εικόνες που θα φτιάξει και αργότερα οι ιστορίες που θα φανταστεί θα παίξουν πολύ σημαντικό στο ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του αλλά είναι και μία σημαντική ένδειξη για τον τρόπο που μπορεί να αντιλαμβάνεται τον κόσμο. Η παρουσία του γονιού μέσα σε αυτό είναι καθοριστική, καθώς μπορεί να βοηθήσει το παιδί να καταλάβει και να γνωρίσει τον εαυτό του και τα συναισθήματά του.
Πιο αναλυτικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι σε όλους τους τομείς την ανάπτυξης ενός παιδιού η παρουσία του παιχνιδιού μπορεί να βοηθήσει σημαντικά:
Σωματική και κινητική ανάπτυξη
Γύρω στο δεύτερο έτος της ζωής του ένα παιδί ξεκινά να παρατηρεί και να ασχολείται με μικρά αντικείμενα, τα οποία αρχικά εξερευνά και στη συνέχεια μπορεί να τα εντάξει σε μία λειτουργία που να μοιάζει με πρώτη έκφραση παιχνιδιού. Η αναζήτηση αυτών των αντικειμένων καθώς και ο συντονισμός ματιού και χεριού στη προσπάθεια να παίξει με αυτά είναι πολύ σημαντικά σε αυτή τη φάση της ανάπτυξης του. Ακόμα το παιδί αρχίζει να αποκτά αντίληψη των κινήσεών του καθώς και του χώρου γύρω του. Η ενθάρρυνση τέτοιων δραστηριοτήτων και η ποικιλία των αντικειμένων είναι επίσης πολύ σημαντική. Ακόμα και οι απλές καθημερινές δραστηριότητες όπως το φαγητό ή το μπάνιο μπορεί να αποτελέσουν αφορμές για παιχνίδι, οι οποίες παράλληλα συμβάλλουν στην αισθητηριακή εξέλιξη του παιδιού.
Γνωστική και γλωσσική ανάπτυξη
Το παιδί μεγαλώνοντας μαθαίνει να εξελίσσει πιο σύνθετες μορφές παιχνιδιού αξιοποιώντας τις γνωστικές του δυνατότητες. Μαθαίνει να μιμείται, να εκφράζεται μέσα από αυτό και να παρουσιάζει πιο ολοκληρωμένες σκέψεις και εικόνες μέσα από το παιχνίδι του. Μαθαίνει επίσης να χρησιμοποιεί τις υπάρχουσες εμπειρίες του, να κάνει πιο ολοκληρωμένους συλλογισμούς και να αρχίζει να αντιλαμβάνεται και τις σκέψεις και τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων. Επίσης μέσα από αυτή τη διαδικασία αναπτύσσεται σημαντικά η εξέλιξη της γλώσσας εμπλουτίζοντας το προσωπικό του λεξιλόγιο με νέες λέξεις και έννοιες.
Κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη
Η ανάγκη για κοινωνικότητα είναι έμφυτη στα παιδιά και ξεκινάει ήδη από τη βρεφική ηλικία. Κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να αναπτύξουν κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες ιδιαίτερα χρήσιμες και στη μετέπειτα ενήλικη ζωή τους. Το παιχνίδι μεταξύ των παιδιών τα βοηθάει να διαπραγματεύονται ρόλους, να διεκδικούν τη θέση τους μέσα στο σύνολο της ομάδας και να αντιλαμβάνονται τα συναισθήματα των άλλων. Ακόμα και η αναγνώριση των δικών τους συναισθημάτων καθώς και ο έλεγχος πάνω σε αυτά είναι κάτι που μπορεί να επιτευχθεί μέσα σε μία ομάδα που στόχο έχει το παιχνίδι. Επιπλέον και η έκφραση της επιθετικότητας μπορεί πιο εύκολα να εκφραστεί και να μετασχηματιστεί μέσα σε μία τέτοια συνθήκη.
Ξεχωριστή σημασία έχει επίσης ο ρόλος του συμβολικού παιχνιδιού. Με τον όρο συμβολικό παιχνίδι εννοούμε τα παιχνίδια ρόλων με αναπαραστάσεις και ιστορίες που προέρχονται από τη φαντασία του παιδιού. Συχνά αυτές οι αναπαραστάσεις σχετίζονται με εμπειρίες που αφορούν στη καθημερινότητα του παιδιού και κάποιες φορές είναι και ένας πολύ άμεσος τρόπος για να εκφράσουν τα παιδιά τις δυσκολίες τους ή κάτι που μπορεί να τους έχει επηρεάσει ψυχικά.
Συμπερασματικά θα λέγαμε πως η αξία αυτών των πληροφοριών που μπορεί να αντλήσει τόσο ένας γονέας όσο και ένας ειδικός από τη σχέση ενός παιδιού με το παιχνίδι είναι ανεκτίμητη καθώς αποτελεί ένα πολύ σημαντικό μέσο αλληλεπίδρασης αλλά και κατανόησης της ψυχικής και συναισθηματικής του οργάνωσης.
Κοροβήλου Κατερίνα,
Ψυχολόγος
Καταχώρηση Μηνύματος