Η εφηβεία είναι μια περίοδος που χαρακτηρίζεται από ραγδαίες σωματικές και συναισθηματικές αλλαγές. Το παιδί περνάει σε μια νέα φάση με διαφορετικές ψυχικές απαιτήσεις. Νέα ερωτήματα προκύπτουν σε σχέση με τον εαυτό του καθώς υφίσταται μια επαναδιαπραγμάτευση του ποιος είναι και τι θέλει. Οι έντονες αλλαγές και η δημιουργία της νέας του ταυτότητας βιώνονται συχνά με άγχος, αγωνία, μοναξιά, θυμό, διέγερση και θλίψη.
Ορισμένες φορές όμως κάποιες πλευρές της συμπεριφοράς και της διάθεσης του εφήβου μπορεί να παραπέμπουν σε δυσκολίες που χρειάζονται περαιτέρω διερεύνηση και φροντίδα. Μια τέτοια περίπτωση είναι η κατάθλιψη η οποία είναι αρκετά συχνή κατά την εφηβική ηλικία και παρουσιάζει σοβαρές επιπτώσεις στην προσωπική και κοινωνική ζωή του εφήβου. Κάποιες φορές ενώ όλες οι ενδείξεις είναι παρούσες, η κατάθλιψη δε διακρίνεται και έτσι αργεί να πάρει ένα θεραπευτικό δρόμο. Σε ορισμένες περιπτώσεις ενώ οι έφηβοι βιώνουν επώδυνα συναισθήματα, δυσκολεύονται να μιλήσουν για αυτά. Σε άλλες περιπτώσεις οι γονείς το βλέπουν σαν κάτι προσωρινό και δυσκολεύονται να το αποδεχτούν.
Η διάκριση της κλινικής κατάθλιψης από την κρίση της εφηβείας εντοπίζεται στην ένταση και στη διάρκεια των συμπτωμάτων καθώς και στο επίπεδο λειτουργικότητας του εφήβου. Ενώ ένα τυπικό σύμπτωμα είναι η καταθλιπτική διάθεση, σε κάποιους εφήβους παρατηρείται έντονος θυμός και ευερεθιστότητα. Οι βασικοί τομείς που επηρεάζονται από την κατάθλιψη είναι ο ύπνος (αϋπνία ή υπερυπνία), η όρεξη για φαγητό (ελάττωση ή αύξηση της όρεξης), μειωμένη διάθεση για δραστηριότητες και ελλιπή ενέργεια και απουσία κινήτρου/νοήματος. Αυτό δε σημαίνει ότι όλοι οι έφηβοι θα παρουσιάσουν όλα τα παραπάνω. Ένα από τα βασικά σημεία της κατάθλιψης είναι το αίσθημα αναξιότητας και η χαμηλή αυτοεκτίμηση. Συχνά, ο έφηβος νιώθει ότι δεν είναι ικανός ή άξιος να τα καταφέρει.
Τα συμπτώματα που αντανακλούν τον ψυχικό πόνο και την δυσφορία των εφήβων στην καθημερινότητά τους μπορεί να πάρουν πολλές μορφές ενώ αν δεν διαγνωστούν και αντιμετωπιστούν έγκαιρα είναι πιθανό οι έφηβοι να συνεχίσουν να υποφέρουν και στην ενήλικη ζωή τους.
Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις η καταθλιπτική διάθεση και η έλλειψη νοήματος συνοδεύονται από αυτοκτονικό ιδεασμό (ιδέες να κάνει κακό στον εαυτό του) ή σε απόπειρες αυτοκτονίας/αυτοκτονίες. Σε όλες όμως τις περιπτώσεις, αυτό που κυριαρχεί, είναι το συναισθηματικό κενό που βιώνει ο έφηβος, συνοδευόμενο από απάθεια και έλλειψη ευχαρίστησης για όλα. Μοιάζει η έμφυτη ανθρώπινη περιέργεια για το άγνωστο και το καινούργιο που απλώνεται μπροστά του να έχει παγώσει. Ο νέος απαξιώνει τον εαυτό του, ενώ νιώθει μόνος και αβοήθητος.
Η κούραση και η έλλειψη συγκέντρωσης συχνά φέρει δυσκολίες στη σχολική επίδοση και αυτό λειτουργεί ως φαύλος κύκλος στο αίσθημα αναξιότητας του εφήβου. Σημαντικό ρόλο σε αυτό παίζουν οι γονείς και άλλες σημαντικές φιγούρες (καθηγητές, φίλοι κτλ) που δε θα εστιάσουν στο πόσο πίσω μπορεί να μένει ο έφηβος αλλά στο ότι ο καθένας χαράζει τη δική του διαδρομή στο ρυθμό του. Καθώς η διάγνωση της κατάθλιψης συχνά οδηγεί σε αισθήματα ενοχής και ευθύνης ή θυμού σε όλη την οικογένεια συστήνεται μια πιο ολοκληρωμένη μορφή θεραπείας που δεν αφορά μόνο τον έφηβο αλλά λαμβάνει υπόψιν και τια ανάγκες και των υπόλοιπων μελών.
Παλαμαρίδη Νικολέττα
Λαζαράτου, Ε., Αναγνωστόπουλος, Δ.Κ. (2001). Εφηβεία και κατάθλιψη. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής, 18, 466-474.
Thomson, J. D. (2018). Depression and suicide in teens today. Publisher’s Page, 37.