Οι συνήθειες απομύζησης (πιπίλισμα του αντίχειρα και/ή χρήση της πιπίλας) αναπτύσσονται κατά τη διάρκεια των πρώτων χρόνων ζωής και έχουν συνήθως σχετικά σύντομη διάρκεια. Πολλά μωρά ξεκινούν το πιπίλισμα του αντίχειρα στην ενδομήτρια ζωή, αρκετούς μήνες πριν τη γέννηση τους. Συνήθως η συνήθεια της απομύζησης φθίνει στο διάστημα ανάμεσα στα δύο και τέσσερα πρώτα έτη ή κατά τη χρονική στιγμή κατά την οποία τα μόνιμα μπροστινά δόντια είναι έτοιμα να ανατείλουν, οπότε και παύει να είναι κοινωνικά αποδεκτή. Όταν η διάρκεια αυτής της συνήθειας είναι όντως σύντομη, η επίπτωση της στην ανάπτυξη των στοματικών δομών, στη σωστή διάταξη των δοντιών και στην ομαλή δήξη, καθώς και στην εξέλιξη των παραγωγικών λεκτικών δεξιοτήτων θεωρείται αμελητέα. Η άποψη που επικρατεί είναι ότι εφόσον ένα παιδί έχει σταματήσει τη συνήθεια να πιπιλίζει το δάχτυλο μέχρι τη στιγμή που αρχίζουν να παρουσιάζονται τα μόνιμα δόντια τότε δε θα υπάρξουν αρνητικές επιπτώσεις. Ωστόσο ενδέχεται αυτό να μην ευσταθεί απολύτως. Μία πρόσφατη έρευνα που διεξήχθη από κοινού στις ΗΠΑ και τη Χιλή έδειξε ότι «παιδιά που απομυζούσαν το δάχτυλο ή χρησιμοποιούσαν πιπίλα για περισσότερο από 3 χρόνια είχαν τριπλάσιες πιθανότητες να παρουσιάσουν γλωσσικές διαταραχές».
Η συνήθεια της απομύζησης –που αποτελεί και τον πρώτο εθισμό της ζωής- όταν συνεχίζεται για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να προκαλέσει αρνητικές επιπτώσεις σε επίπεδο λειτουργικής μυϊκής κινητικότητας. Αυτό σημαίνει ότι οι μύες στο εμπρόσθιο τμήμα της στοματικής κοιλότητας (χείλη και γύρω περιοχή) χρησιμοποιούνται περισσότερο σε βάρος άλλων μυών (πχ μασητήριος μυς) οι οποίοι παρουσιάζονται έτσι αδρανείς. Επιπλέον η γλώσσα μπορεί να διατηρεί αυτή τη θέση και να μένει σε έκταση κατά τη χαλάρωση και την κατάποση. Ο συνδυασμός αυτών των παραγόντων μπορεί να οδηγήσει σε μία επικράτηση της παρατεταμένης εξώθησης της γλώσσας, η οποία με τη σειρά της ενδέχεται να επηρεάσει περαιτέρω την ανάπτυξη των στοματικών δομών και τη φυσιολογική οδοντοφυΐα.
Η εξώθηση της γλώσσας, η οποία στην πρώιμη παιδική ηλικία αποτελεί μία φυσιολογική ακούσια κίνηση κατά την κατάποση, θα πρέπει σταδιακά να υποκατασταθεί από ένα πιο ώριμο κινητικό μοτίβο κατάποσης. Το ανώτατο χρονικό όριο της εξέλιξης αυτής της κίνησης είναι τα 9 έτη. Μία εξώθηση της γλώσσας που καθυστερεί να ωριμάσει, πολύ συχνά συνοδεύεται από προβλήματα στη στοίχιση των δοντιών και στη σύγκλιση των γνάθων και μπορεί επίσης να συσχετίζεται με λάθη στην άρθρωση του προφορικού λόγου. Τα φωνήματα που παραποιούνται πιο συχνά από την ανακριβή τοποθέτηση της γλώσσας είναι αυτά που παράγονται με την άκρη της και συγκεκριμένα τα: /s/, /z/, /t/, /d/, /l/, /n/. Αλλά και άλλα φωνήματα ενδέχεται να παράγονται λανθασμένα, όταν συνυπάρχουν φαινόμενα στην δομή της στοματικής κοιλότητας, όπως είναι μία στενή και υψηλή φατνιακή πύλη (ουρανίσκος σε σχήμα στενού πέταλου), οπότε και παραποιούνται οι λεκτικοί ήχοι /ʃ/ και /dz/ από την άστοχη συσχέτιση της γλώσσας με το σωστό τόπο άρθρωσης.
Ωστόσο σχετικά με την αντιμετώπιση της συνήθειας απομύζησης του δακτύλου ή/και της πιπίλας όταν αυτή δε φθίνει αυτόματα, οι επιστήμονες υγείας θα πρέπει να είναι επιφυλακτικοί, εφόσον ελαφρές αποκλίσεις της δομής των αρθρωτών δεν προεξοφλούν απαραίτητα την εμφάνιση διαταραχών στην άρθρωση. Ο οικογενειακός οδοντίατρος μπορεί να αποφανθεί κατά πόσο η πιπίλα ή/και ο αντίχειρας έχουν προκαλέσει αξιοσημείωτες αλλοιώσεις στη δομή της οδοντοστοιχίας και της σύγκλισης των γνάθων. Η εξώθηση της γλώσσας θα πρέπει με το πέρασμα του χρόνου να εξαφανιστεί, ενώ στην περίπτωση που αυτό δε γίνει θα πρέπει να πραγματοποιηθεί μία λεπτομερής εξέταση από το λογοπαθολόγο, ο οποίος και θα εκτιμήσει κατά πόσο αυτό το φαινόμενο επηρεάζει άμεσα ή όχι τη λεκτική παραγωγή.
Για την επιτυχή αντιμετώπιση και το έγκαιρο σταμάτημα της συνήθειας έχει μεγάλη σημασία να ξεκινήσουμε νωρίς. Για το παιδί που παρουσιάζει την τάση να αποζητά την ύπαρξη κάποιου αντικειμένου στο στόμα μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε δραστηριότητες που θα το κρατούν απασχολημένο. Αυτό σημαίνει περισσότερο χρόνο μαζί του παίζοντας, κάνοντας φούσκες, ξεφυλλίζοντας βιβλία ή τραγουδώντας και παίζοντας ρυθμικά παιχνίδια με τα χέρια. Δεν ενδείκνυται να σχολιάζουμε αρνητικά την ανεπιθύμητη συμπεριφορά, αλλά να την προλαβαίνουμε και να την αντικαθιστούμε με μία άλλη απασχόληση των χεριών τη στιγμή που πάει να ξεκινήσει. Μόλις δούμε λοιπόν ένα χεράκι να κατευθύνεται στο στόμα το καθοδηγούμε σε ένα ρυθμικό βρεφικό παιχνίδι με τραγουδάκι ή το κατευθύνουμε στο να κάνουμε «κου-κου», ενθαρρύνοντας πάντα τη λεκτική αλληλεπίδραση, ούτως ώστε το στοματάκι του να απασχολείται με την παραγωγή ήχων.
Αν το παιδί στα 4 με 5 έτη συνεχίζει την απομύζηση οι γονείς μπορούν να χρησιμοποιούν θετική ενίσχυση και επιβράβευση της επιθυμητής συμπεριφοράς. Ένας πίνακας με αυτοκόλλητα ως επιβράβευση θα μπορούσε να βοηθήσει στην πρόληψη και την καταπολέμηση της αρνητικής συμπεριφοράς. Στις περισσότερες περιπτώσεις αυτού του είδους οι ενισχύσεις λειτουργούν πολύ πιο αποτελεσματικά από αρνητικές μεθόδους -όπως το να βάζουμε μία πικρή ουσία στο δάχτυλο του παιδιού ή να του φοράμε μία κάλτσα στο χέρι κατά το βραδινό ύπνο- και συχνά η επιτυχία τους εναπόκειται στο να βρούμε τι λειτουργεί καλύτερα και τι έχει αποτέλεσμα σε σχέση με την ιδιοσυγκρασία του κάθε παιδιού.
Γεωργίου Θεόδωρος, Λογοθεραπευτής
Πηγές: https://www.speechpathology.com/ask-the-experts/correlation-between-family-size-and-888
https://www.mouthhealthy.org/all-topics-a-z/thumbsucking/
https://www.speechpathology.com/ask-the-experts/correlation-between-family-size-and-888
https://www.mouthhealthy.org/all-topics-a-z/thumbsucking/
https://sensorysolutions.org/home/blog/why-thumb-sucking-no-friend-speech-development/