Ορίζοντας την έννοια της μελέτης, καλό θα ήταν να την διαχωρίσουμε από τους άλλους τρόπους μάθησης, όπως την άμεση διδασκαλία από τον εκπαιδευτικό της τάξης. Η μελέτη, λοιπόν, αποτελεί μία ατομική και ξεχωριστή δραστηριότητα για το κάθε παιδί, δεν είναι τυχαία, χρειάζεται προσπάθεια για να επιτύχει καθώς είναι αναγκαίο να συμμετέχει ενεργά ο μαθητής σε αυτή και να ορίζει στόχους. Για αυτή την διαδικασία, όπως και για κάθε άλλη διαδικασία, χρειάζονται δεξιότητες. Οι δεξιότητες μελέτης σύμφωνα με τον Devine (1987) αναφέρονται σε ένα πλαίσιο ικανοτήτων, που ενδυναμώνουν τα παιδιά απέναντι στη μάθηση ως προς την αποτελεσματικότητα και αποτελούνται από πλειάδα γνωστικών δεξιοτήτων που λειτουργούν παράλληλα.
Η μελέτη απαιτεί τέσσερις διαστάσεις:
- Τη χρήση δεξιοτήτων, δηλαδή στρατηγικών και τεχνικών για την αποτελεσματικότητα της μάθησης
- Είναι εκούσια, δηλαδή ο μαθητής να είναι πρόθυμος να την υλοποιήσει
- Διαφοροποιείται από τη μάθηση
- Έχει αυτορρυθμιστικό χαρακτήρα, αφού το παιδί λειτουργεί ατομικά και αυτοαξιολογείται για να επιτύχει.
Για να γίνει αντιληπτό, το πόσο σημαντικές είναι οι δεξιότητες μελέτης αρκεί να παρουσιαστούν οι τρεις αυτές προκείμενες που στηρίζουν την αναγκαιότητα τους:
- Αναδεικνύουν την μάθηση και βοηθούν στη διατήρηση των πληροφοριών, καθώς αποτελούν απαραίτητα εργαλεία ως προς τις γνωστικές λειτουργίες που συντελούνται κατά την διαδικασία της μάθησης.
- Οι μαθητές αισθάνονται επαρκείς και νιώθουν εμπιστοσύνη απέναντι στον εαυτό τους, καθώς μέσα από τις δεξιότητες αποκτάται η αίσθηση προσωπικού ελέγχου και αυτό-αποτελεσματικότητας.
- Έχουν σχέση με τις πολυσήμαντες δεξιότητες ζωής, εφόσον αποτελούν ένα κομμάτι τους.
Οι δεξιότητες μελέτης ομαδοποιούνται ως προς τις στρατηγικές μελέτης και τις τακτικές/τεχνικές μελέτης, οι οποίες αποτελούν επιμέρους στοιχεία των πρώτων. Οι στρατηγικές μελέτης έχουν μεταγνωστικό χαρακτήρα, δηλαδή ο μαθητής γνωρίζει τον τρόπο μελέτης και την κατάλληλη τεχνική που του ταιριάζει. Ουσιαστικά, οι στρατηγικές είναι οι σύνθεση διαφορετικών τεχνικών μελέτης που επιλέγονται επί σκοπού από τον μαθητή για την αποτελεσματικότερη μαθησιακή διαδικασία. Από την άλλη, οι τεχνικές μελέτης είναι απλές και εύκολες, μπορούν να διδαχτούν, αφορούν μία συγκεκριμένη τεχνική κάθε φορά και δεν χρειάζεται η χρήση μεταγνωστικών δεξιοτήτων.
Τεχνικές μελέτης ανάλογες με το είδος του μαθήματος.
Για να οργανωθεί καλύτερα η μελέτη του παιδιού είναι ωφέλιμο να διαχωριστούν οι τεχνικές που προσεγγίζουν καλύτερα τα θεωρητικά μαθήματα από αυτές που ταιριάζουν στα θετικά μαθήματα.
Αναφορικά με τα θεωρητικά μαθήματα, όπως είναι η Νεοελληνική Γλώσσα/ Έκθεση, η Ιστορία, τα Αρχαία ελληνικά κ.α., οι παρακάτω μέθοδοι είναι αρκετά χρήσιμες στους μαθητές που διαβάζουν στο σπίτι:
Ανακεφαλαίωση: σε μία σελίδα γράφεται περιληπτικά το περιεχόμενο και τα σημαντικά στοιχεία. Χρήσιμη μέθοδος για επαναλήψεις και ανακεφαλαιώσεις.
Συνοπτικοί πίνακες: χρήση πινάκων για τακτοποίηση των πληροφοριών
Μνημονική: ευχάριστη μέθοδος, ταιριάζουμε μια δυσνόητη λέξη με κάτι που της μοιάζει, δημιουργείται έτσι μια υπόμνηση.
Ακροστοιχίδα: με τα αρχικά των λέξεων φτιάχνεται μια νέα λέξη ώστε να είναι πιο εύκολη η ανάκληση.
Σημειώσεις: με διάφορα υλικά όπως τα post it ταξινομούνται τα κυριότερα στοιχεία
Δημιουργία Φανταστικής Ιστορίας : με τις πληροφορίες του αντικειμένου που μελετάται, ο μαθητής δημιουργεί μια φανταστική ιστορία που περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία.
Δημιουργία Φανταστικών Εικόνων: το ίδιο με την φανταστική ιστορία αλλά σε δημιουργία εικόνας.
Σχετικά με τα μαθήματα θετικών κατευθύνσεων προτείνονται τεχνικές όπως η μέθοδος της κατηγοριοποίησης και της εκπόνησης σχεδιαγραμμάτων. Όσον αφορά την επίλυση μαθηματικών προβλημάτων προτείνονται στρατηγικές επίλυσης βασισμένες στο εκάστοτε αντικείμενο μελέτης και συνήθως ακολουθώντας τα παρακάτω βήματα:
- Κατανόηση του ζητήματος
- Δημιουργία σχεδίου επίλυσης του ζητήματος
- Εκτέλεση του σχεδίου
- Αυτοέλεγχος των διαδικασιών και αποτελεσμάτων
Αξίζει να αναφερθεί ότι τα παιδιά δεν μαθαίνουν με τον ίδιο τρόπο τα πράγματα και επεξεργάζονται την γνώση και τις πληροφορίες με το δικό τους γνωστικό και μαθησιακό στυλ. Με τον όρο γνωστικό στυλ περιγράφεται ο τρόπος που το κάθε άτομο προσλαμβάνει την γνώση, ενώ με το όρο μαθησιακό στυλ χρησιμοποιείται για να ορίσει τον ιδιαίτερο και μοναδικό τρόπο που ο κάθε μαθητής «μαθαίνει» και επεξεργάζεται κατά την διάρκεια της διδασκαλίας αλλά και στα χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος μελέτης που διαλέγει. Οι τύποι του γνωστικού στυλ χωρίζονται στον ολιστικό-αναλυτικό τύπο και τον λεκτικό-οπτικό τύπο. Ο οπτικός τύπος, ο ακουστικός τύπος και ο κιναισθητικός τύπος αποτελούν κατηγορίες του μαθησιακού στυλ.
Καταλήγοντας, ο κάθε μαθητής μαθαίνει διαφορετικά. Εξάλλου όλα τα παιδιά μπορούν να μάθουν αρκεί να προσαρμόσουμε στις ανάγκες τους το εκάστοτε αντικείμενο μελέτης.
Βιβλιογραφικές Πηγές:
Χατζηχρήστου, Χ. (επιμ.) (2011). Κοινωνική και συναισθηματική αγωγή στο σχολείο: Πρόγραμμα για την προαγωγή της ψυχικής υγείας και της μάθησης στη σχολική κοινότητα. Αθήνα: Τυπωθήτω
Ζαφειροπούλου, M. & Καλαντζή-Αζίζη, A. (2011). Προσαρμογή στο Σχολείο. Πρόληψη και αντιμετώπιση δυσκολιών. Αθήνα: Πεδίο
Νάντια Λυμπεροπούλου Ειδική Παιδαγωγός