Πως θα βοηθήσετε τα παιδιά να διαχειριστούν την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου
Πολλές φορές ερχόμαστε αντιμέτωποι με μια απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, ενός φίλου, ενός κατοικίδιου. Οι απώλειες αυτές είναι πολύ δύσκολες για εμάς τους ενηλίκους, πόσο μάλλον για τα παιδιά. Πως λέμε σε ένα παιδί πως δεν θα ξανά δει την γιαγιά του ή ένα άλλο αγαπημένο πρόσωπο;
Αρκετοί γονείς πιστεύουν ότι θα προκαλέσουν ψυχικό πόνο και τραύμα στο παιδί με την αποκάλυψη της αλήθειας γι’ αυτό και προσπαθούν να την αποφύγουν ή να την ωραιοποιήσουν αποφεύγοντας τις λέξεις «θάνατος» ή «πέθανε». Όμως η αποκάλυψη του γεγονότος είναι καλό να γίνεται με ειλικρίνεια και ευθύτητα προς τα παιδιά. Βεβαίως όσο μικρότερο σε ηλικία είναι το παιδί τόσο λιγότερες λεπτομέρειες χρειάζεται να δώσουμε, όμως είναι σημαντικό να εξηγήσουμε με απλά και κατανοητά για εκείνο λόγια τι συνέβη.
Δημιουργήστε ένα ασφαλές μέρος για να εκφράσουν τα συναισθήματά τους.
Όταν τα παιδιά βιώνουν την απώλεια ενός ανθρώπου που είχε σημαντικό ρόλο στην ζωή τους είναι φυσιολογικό να δυσκολεύονται, είτε είχαν μια σχέση στοργής και αγάπης είτε είχαν μια πιο δύσκολη σχέση μαζί του. Εξηγήστε τους πως συνέβη ένα άσχημο γεγονός και πως στα δυσάρεστα γεγονότα είναι φυσιολογικό να αισθανόμαστε στεναχωρημένοι. Δώστε τους χώρο για να κλάψουν, να στεναχωρηθούν και να θρηνήσουν με τον δικό τους τρόπο. Κάντε σαφές πως οτιδήποτε και αν νιώθουν είναι φυσιολογικό. Πολλά παιδιά αισθάνονται μπερδεμένα, θυμωμένα ή δεν εκφράζουν λύπη. Δώστε τους να καταλάβουν πως όλα τα συναισθήματα είναι αποδεκτά και πως εσείς είστε εκεί για αυτά. Το να κρύβεστε ώστε να μην σας δουν τα παιδιά να κλαίτε, τα κάνει να αισθάνονται άσχημα και τα μπερδεύει σχετικά με το πως πρέπει να αισθάνονται τα ίδια. Είναι πολύ βοηθητικό για εκείνα να σας βλέπουν να θρηνείτε μαζί τους γιατί τα βοηθάει να κατανοήσουν πως δεν συνέβη μόνο σε εκείνα η απώλεια και δεν είναι μόνα τους σε αυτό.
Κατανοήστε πως κάθε παιδί θρηνεί διαφορετικά
Η απώλεια ενός προσώπου παίρνει χρόνο για να γίνει αποδεχτή. Στην πραγματικότητα τα παιδιά ποτέ δεν ξεπερνάνε τον θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου αλλά μαθαίνουν να ζουν με αυτό. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε πως ο θρήνος δεν είναι ένα πρόβλημα που πρέπει να λύσουμε αλλά μια διαδικασία που πρέπει να βιωθεί για να ξεπεραστεί. Κάποια παιδιά βοηθιούνται με το να μιλάνε για το πρόσωπο που πέθανε και για τα συναισθήματα που τους προκλήθηκαν. Άλλα δεν μιλάνε καθόλου γι’ αυτό και άλλα εκφράζουν την θλίψη τους μέσα από την τέχνη, την μουσική, το παιχνίδι ή το γράψιμο. Επίσης κάποια παιδιά μπορεί να εμφανίσουν δυσκολίες στην συγκέντρωση στο σχολείο, διαταραχές στον ύπνο ή και συμπεριφορές παλινδρόμησης σε προηγούμενα αναπτυξιακά στάδια. Είναι σημαντικό να ακούσουμε τα παιδιά και τα συναισθήματά τους και να καταλάβουμε τις διαφορετικές εκφράσεις που μπορεί να έχει ο θρήνος τους.
Απαντήστε στις ερωτήσεις τους
Τα παιδιά σε κάθε αναπτυξιακό στάδιο αντιλαμβάνονται διαφορετικά την έννοια τους θανάτου. Έτσι τα παιδιά προσχολικής ηλικίας δεν αντιλαμβάνονται την μονιμότητα του θανάτου αν και καταλαβαίνουν την απουσία του σημαντικού ανθρώπου από το περιβάλλον τους και την θλίψη στα πρόσωπα των οικείων τους. Τα παιδιά σχολικής ηλικίας είναι σε θέση να αντιληφθούν την μονιμότητα μιας τέτοιας κατάστασης όμως δεν πιστεύουν ότι μπορεί να συμβεί στην οικογένειά τους. Τέλος τα παιδιά που βρίσκονται στην εφηβεία κατανοούν πλήρως την έννοια του θανάτου και πολλές φορές δίνουν μεταφυσικές ή συμβολικές ερμηνείες.
Έτσι ανάλογα με το αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού θα πρέπει να είμαστε σε θέση να απαντήσουμε τις ερωτήσεις που θα μας θέσει.
«Γιατί πεθαίνουν οι άνθρωποι;» «Θα πεθάνω και εγώ;» «Θα πεθάνεις και εσύ;» «Εγώ έφταιγα που πέθανε;» είναι μερικές από τις ερωτήσεις που συνήθως θέτουν τα παιδιά.
Με τον θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου η αίσθηση ασφάλειας των παιδιών κλονίζεται. Είναι σημαντικό να διαβεβαιώσετε τα παιδιά πως δεν ευθύνονται εκείνα για τον θάνατο του αγαπημένου τους προσώπου και ότι εσείς θα είστε δίπλα τους να τα φροντίζεται και να τα αγαπάτε για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Επίσης είναι καλό να τους εξηγήσετε τις αλλαγές που ίσως συμβούν στην ζωή τους και να διατηρήσετε μια καθημερινότητα όπου τα ίδια θα νιώθουν άνετα.
Έχετε υπομονή
Εσείς και το παιδί σας θρηνείται και ο θρήνος συνήθως διαρκεί περισσότερο από όσο θέλουμε. Η συνθήκη αυτή κάνει τα παιδιά να ωριμάζουν συναισθηματικά, γίνονται περισσότερο συμπονετικά και εκτιμούν τις σχέσεις με την οικογένεια και τους φίλους. Είναι σημαντικό να τονίσουμε πως η ωρίμανση δεν μειώνει την αίσθηση της απώλειας που βιώνει το παιδί ούτε είναι ένας θετικός τρόπος να συμβεί. Η αγάπη, η φροντίδα, η συμπαράσταση και η ειλικρίνεια βοηθάνε να γίνουν τα πράγματα καλύτερα με το πέρασμα του χρόνου. Τέλος, πάντα υπάρχει η επιλογή του να ζητήσετε βοήθεια από ειδικούς για το πως να βοηθήσετε το παιδί σας να διαχειριστεί την θλίψη του ή ακόμα να επισκεφθεί το ίδιο έναν ειδικό αν παρατηρήσετε έντονες αλλαγές στην συμπεριφορά του.
Δήμητρα Γεωργακοπούλου
Ψυχολόγος
Πηγές
Emswiler, Mary Ann, Emswiler, James P. (2000) Guiding Your Child through Grief. New York, NY: Bantam Books.
Nilsen Μ. (2005) «Απώλειες στη ζωή του παιδιού». Εκδόσεις Μέριμνα
Silverman, Phyllis R., Madelyn, Kelly (2009) A Parent’s Guide to Raising Grieving Children. New York, NY: Oxford University Press.