Η συναισθηματική έκφραση αφορά τον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά επικοινωνούν τα συναισθήματά τους με το περιβάλλον & αποτελεί την πρώτη βασική πτυχή της συναισθηματικής επάρκειας. Η δεύτερη πτυχή της είναι η συναισθηματική ρύθμιση, η ικανότητα των παιδιών δηλαδή να ρυθμίζουν την εμπειρία και την έκφραση του συναισθήματός τους ανάλογα με το εκάστοτε πλαίσιο. Τόσο η συναισθηματική έκφραση, όσο και η ρύθμιση, αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις για την ικανοποιητική προσαρμογή στη σχολική ζωή, τη σύναψη υγιών σχέσεων με τους συνομηλίκους και τη λειτουργική διαχείριση κρίσεων (Herndon et al., 2013).
Τα παιδιά βιώνουν τα ίδια συναισθήματα με του ενήλικες, ωστόσο, λόγω λεκτικών ελλείψεων, ειδικά σε μικρότερες ηλικίες, η έκφραση μπορεί να αποτελέσει ένα δύσκολο έργο. Αντίθετα, η επικοινωνία των συναισθημάτων τους γίνεται με άλλους τρόπους, όπως μέσω εκφράσεων, στάσης σώματος, συμπεριφοράς αλλά και μέσω του παιχνιδιού.
Όπως γίνεται αντιληπτό, οι γονείς, ως βασικοί φροντιστές και φορείς κοινωνικοποίησης του παιδιού, διαδραματίζουν σπουδαίο ρόλο στην συναισθηματική «εκπαίδευσή» τους. Αρχικά τα παιδιά πρέπει να μάθουν να αναγνωρίζουν τα συναισθήματα που βιώνουν, και έπειτα τα εκφράζουν με υγιείς και λειτουργικούς τρόπους. Η αυτορρύθμιση μαθαίνεται σε δεύτερο χρόνο, καθώς προϋποθέτει τη βίωση και έκφραση του συναισθήματος.
Με ποιους τρόπους όμως μπορεί ένας γονέας να προάγει τη συναισθηματική επάρκεια του παιδιού του; Παρακάτω αναφέρονται κάποιοι τρόποι μέσω των οποίων φαίνεται πως προάγεται η συναισθηματική επάρκεια του παιδιού:
Συντονισμός με τα συναισθήματα του παιδιού: Παρατηρώντας κανείς προσεκτικά τις κινήσεις, εκφράσεις & συμπεριφορά του παιδιού, συντονίζεται με όσα βιώνει. Δεδομένου ότι η αναγνώριση είναι συχνά δύσκολη, ο εντοπισμός και η αντανάκλασή του συναισθήματος από το γονέα, βοηθά στην κατανόηση του τι νοιώθει το παιδί.
Κατονομασία του συναισθήματος: Ο εντοπισμός του συναισθήματος του παιδιού και η προσθήκη ετικέτας σε αυτό, βοηθά τα παιδιά, πρωτίστως να αναγνωρίζουν τα συναισθήματα που βιώνουν, και παράλληλα, ενισχύει το συναισθηματικό τους λεξιλόγιο.
Προσδιορισμός συναισθημάτων σε άλλους: Παροχή ευκαιριών στα παιδιά για αναγνώριση του συναισθήματος, μέσα από την παρατήρηση άλλων και τον προσδιορισμό του τι αισθάνονται, με βάση τις εκφράσεις και συμπεριφορά τους.
Ενθάρρυνση συναισθηματικής έκφρασης: Η συναισθηματική έκφραση του παιδιού ενθαρρύνεται & επαινείται, προκειμένου να ενισχυθεί, ως κάτι επιθυμητό. Στο σημείο αυτό, είναι σημαντικό, να μην τιμωρούνται τα δυσκολότερα συναισθήματα, αλλά αντίθετα, να χρησιμοποιούνται ως αφορμή για εκπαιδευτική συζήτηση σχετικά με την υγιή έκφραση.
Αποδοχή: Η ενεργητική ακρόαση των συναισθημάτων του παιδιού και η συνακόλουθη αποδοχή τους, διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση της έκφρασης και αυτορρύθμισης. Συναισθήματα που δεν ακούγονται ή υποβαθμίζονται, συχνά εκφράζονται μέσω δυσλειτουργικών τρόπων.
Εντοπισμός στρεσογόνων παραγόντων: Ένας τρόπος αυτορρύθμισης και διαχείρισης του θυμού, έχεις ως αφετηρία των εντοπισμό των καταστάσεων που πυροδοτούν στρες. Στην περίπτωση αυτή το παιδί έχει την ευκαιρία να κατανοήσει τα συναισθήματά του και να προετοιμαστεί γι’ αυτά.
Εύρεση στρατηγικών αντιμετώπισης: Πρόκειται για μια διαδικασία δοκιμής και λάθους, καθώς κάθε παιδί είναι μοναδικό. Εδώ, με τη βοήθεια των γονέων, αναζητούνται υγιείς και παραγωγικοί διέξοδοι για τα έντονα συναισθήματα του παιδιού.
Διατήρηση ρουτίνας & τεχνικές ευσυνειδητότητας: Η διατήρηση ενός σταθερού προγράμματος (ρουτίνες, γεύματα, ύπνος), από κοινού με την εκμάθηση τεχνικών ευσυνειδητότητας και ποιοτικής αναπνοής, συμβάλλουν στη διατήρηση χαμηλότερων επιπέδων διέγερσης και ενισχύουν τις δεξιότητες αυτορρύθμισης του παιδιού.
Μίμηση προτύπου: Ο καλύτερος τρόπος εκμάθησης της συναισθηματικής έκφρασης αλλά και ρύθμισης, είναι παρακολουθώντας τον τρόπο με τον οποίο οι γονείς αντιδρούν, εκφράζονται και χειρίζονται κατάλληλα τις καταστάσεις.
Buckley, M., Storino, M., & Saarni, C. (2003). Promoting emotional competence in children and adolescents: Implications for school psychologists. School Psychology Quarterly, 18(2), 177.
Herndon, K. J., Bailey, C. S., Shewark, E. A., Denham, S. A., & Bassett, H. H. (2013). Preschoolers’ emotion expression and regulation: Relations with school adjustment. The Journal of genetic psychology, 174(6), 642-663.
Zeman, J., Cassano, M., Perry-Parrish, C., & Stegall, S. (2006). Emotion regulation in children and adolescents. Journal of Developmental & Behavioral Pediatrics, 27(2), 155-168.