Παθογένεια της εποχής, η βία και η παραβατικότητα στα σχολεία, καθιστά το περιβάλλον του μαθητή ιδιαζόντως επικίνδυνο.Δεν είναι μια καινούργια κατάσταση, αφού ανέκαθεν υπήρχαν οι «νταήδες» των σχολείων και της γειτονιάς. Αυτό, ωστόσο, που τροποποιεί το φαινόμενο του bullying σήμερα είναι το γεγονός ότι η σχολική βία λαμβάνει ποικίλες μορφές, ακόμα και μέσα από “μέσα” τα οποία δεν υπήρχαν κάποτε στην καθημερινότητά μας (π.χ. ιντερνέτ, μέσα κοινωνικής δικτύωσης κ.α.).
Ας ξεκινήσουμε με μια προσπάθεια να ορίσουμε το τι είναι η σχολική βία (ή σχολικός εκφοβισμός ή bullying). Η σχολική βία λαμβάνει πολλές μορφές και δεν υπάρχει ένας καθολικά αποδεκτός ορισμός της. Εμείς επιλέξαμε να παραθέσουμε τον ορισμό που χρησιμοποιεί ο παγκόσμιος οργανισμός για την υγεία ο οποίος είναι ο εξής ακόλουθος:
“Bullying είναι η χρήση της φυσικής δύναμης ή της πίεσης – απειλής εναντίον ενός μεμονωμένου ατόμου ή κατά μιας ομάδας που μπορεί να οδηγήσει στο θάνατο, στον τραυματισμό ή στη γένεση ψυχολογικών διαταραχών” (World Health Organization, 1999, p.2).
Οι κύριες μορφές του σχολικού εκφοβισμού (bullying) είναι:
- Λεκτική βία
- Σωματική βία
- Ψυχολογική βία
- Σεξουαλική παρενόχληση
- Βανδαλισμός
Ο εκφοβισμός, λοιπόν, είναι σύνθετο φαινόμενο και μπορεί να αναφέρεται σε:
- Σωματική επίθεση (σπρωξίματα, κλωτσιές, μπουνιές)
- Συναισθηματική επίθεση
- Λεκτική επίθεση (κοροϊδία, βρισιές, σαρκασμό, χειρονομίες, συκοφαντίες, γελιοποίηση, απειλές)
- σεξουαλικό εκφοβισμό (ανεπιθύμητο άγγιγμα, προσβλητικά μηνύματα, λεκτική παρενόχληση)
- ηλεκτρονικό εκφοβισμό (κακόβουλα sms, κλήσεις, e-mail, chat με απειλητικό περιεχόμενο).
Η σχολική βία είναι μια μορφή κοινωνικού ελλείμματος που αντανακλά την κοινωνική ανισότητα, τον αποκλεισμό και τη ματαίωση των ατομικών προσδοκιών. Η βία στα σχολεία συσχετίζεται άμεσα με την εγκληματικότητα στην ευρύτερη κοινωνία και είναι δείκτης της ανοχής της. Για το λόγο αυτό η εξάλειψή της σχολικής βίας συνδέεται με την προστασία των θεσμών και των αξιών του κοινωνικού πλαισίου.
Οι μελέτες που έχουμε στην Ελλάδα για τη σχολική βία αναφέρονται κυρίως στη βία μεταξύ μαθητών και σε αυτήν μεταξύ μαθητών και εξωσχολικών παραγόντων. Συχνά περιστατικά βίας μένουν ανέγγιχτα γιατί στιγματίζουν ιδιαίτερα τους θύτες ή και τα θύματα και εκθέτουν το κύρος του σχολείου. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η σιωπή εγκλωβίζει τη βία στη μνήμη αυτών που την έζησαν, με άγνωστες μελλοντικά συνέπειες τόσο για τους θύτες όσο και (κυρίως) για τα θύματα.
Στο τρίτο κατά σειρά άρθρο μας θα αναφερθούμε στους Παράγοντες Εξάλειψης της βίας στα σχολεία, ωστόσο εδώ θα μπορούσαμε επιγραμματικά να αναφέρουμε ότι στοιχεία όπως:
- η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης μέσω της επιβράβευσης και της αναγνώρισης,
- η συνεργασία
- και η παρώθηση στα πλαίσια της σχολικής τάξης
μπορούν να ενισχύσουν την απόκτηση νέων δεξιοτήτων και διδάσκουν στους μαθητές την ορθή διεκδίκηση των επιδιώξεών τους, ενώ επίσης απομακρύνεται ο κίνδυνος της σχολικής βίας.
Θα ακολουθήσει το άρθρο με τίτλο «Τι μπορώ να κάνω αν: 1. το παιδί μου ασκεί bullying σε άλλα παιδιά, 2. Το παιδί μου είναι δέκτης σχολικής βίας»
Κωστόπουλος Παναγιώτης
Ψυχολόγος
Υπ. Διδάκτωρ Πανεπ/μιου Αθηνών
Καταχώρηση Μηνύματος