Μια από τις μεγαλύτερες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι γονείς είναι η ενημέρωση των παιδιών τους για το σεξ. Το σεξ αποτελεί πολύ συχνά ένα θέμα ταμπού, παρόλο που η σεξουαλικότητα αρχίζει με τη ζωή. Το ενδιαφέρον του παιδιού για το σώμα του αρχίζει από πολύ νωρίς. Στον πρώτο χρόνοζωής το βρέφος απλώς αισθάνεται το σώμα του. Από το δεύτερο έτος της ζωής του προχωράει σε συγκεκριμένες εξερευνήσεις, κατά τις οποίες τα μέλη του σώματος αρχίζουν να σχηματίζουν μια εικόνα μέσα του και ν’ αποκτούν όνομα. Τότε αρχίζουν και οι ερωτήσεις για το σώμα, που οδηγούν σε ερωτήσεις και για τα γεννητικά του όργανα. Από αυτή τη μικρή ηλικία οι γονείς θέτουν τις βάσεις για το πώς τα παιδιά θα αντιμετωπίσουν το σώμα τους, χωρίς αμηχανία και χωρίς ενοχές αλλά με φυσικότητα και με αγάπη και φροντίδα γι’ αυτό καθώς και για τις λειτουργίες του και τις αισθήσεις του.
Οι γονείς επιλέγουν συνήθως να μην συζητούν για το σεξ καιαποφεύγουν να απαντούν στις ερωτήσεις των παιδιών, γιατί θεωρούν:
- Ότι τα παιδιά είναι πολύ μικρά, για να καταλάβουν,
- Οι ίδιοι νιώθουν αμηχανία και δεν ξέρουν πώς να μιλήσουν γι’ αυτό,
- Συχνά έχουν ενοχές για τις δικές τους σεξουαλικές επιθυμίες, οι οποίες τους οδηγούν στο να απορρίπτουν με αγανάκτηση τη σεξουαλικότητα των παιδιών τους,
- Φοβούνται πως αν ξεκινήσουν τέτοιες συζητήσεις με τα παιδιά τους, εκείνα θ’ ασχολούνται διαρκώς με αυτό το θέμα.
Ειδικότερα οι γονείς εφήβων, συχνά εκφράζουν την ανησυχία τους μήπως συζητώντας για το σεξ με τα παιδιά τους εκείνα ξεκινήσουν από νωρίς τη σεξουαλική τους ζωή, για να ικανοποιήσουν την περιέργειά τους.
Ωστόσο οι γονείς πρέπει ν έχουν κατά νου πως είτε εκείνοι θέλουν είτε όχιτα παιδιά μαθαίνουν για το σεξ από πολύ νωρίς. Συχνά:
- συζητούν για το σεξ με συνομηλίκους τους,
- βλέπουν τηλεοπτικά προγράμματα με ερωτικές σκηνές,
- διαβάζουν περιοδικά σεξουαλικού περιεχομένου, παίρνουν πληρο-φορίες από το διαδίκτυο.
Οι πληροφορίες που παίρνουν τα παιδιά τους από αυτές τις πηγές μπορεί να είναι διαστρεβλωμένεςκαι λανθασμένες, όταν απουσιάζει η κατάλληλη καθοδήγηση. Δεδομένου ότι ο τρόπος με τον οποίο θ’ αντιμετωπίσει ένα άτομο τη σεξουαλικότητά του στα διάφορα στάδια της ζωής του, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη σεξουαλική διαπαιδαγώγησή που έλαβε σε όλη τη διάρκεια των παιδικών του χρόνων, είναι προτιμότερο οι γονείς να ενημερώσουν σωστά τα παιδιά τους για το σεξ από νωρίς. Αυτό είναι καλό να γίνει με κατάλληλο τρόπο ανάλογα με το εξελικτικό στάδιο του παιδιού.
Δηλαδή λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία του, το επίπεδο κατανόησήςτου και τις ερωτήσεις που θέτει:
Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας:
δείχνουν ενδιαφέρον για τα μέρη του σώματος (οπίσθια, στήθη, γεννητικά όργανα). Οι ερωτήσειςτους σχετίζονται με την ανατομία του σώματοςκαι τις διαφορές των γεννητικών οργάνων ανδρών και γυναικών: «Γιατί τα κορίτσια δεν έχουν πουλάκι; Γιατί το πουλάκι του μπαμπά είναι μεγαλύτερο από το δικό μου;». Οι γονείς θα πρέπει να απαντούν με ειλικρίνεια στις ερωτήσεις, ονοματίζοντας τα μέρη του σώματος με απλούς όρους και εξηγώντας τη λειτουργία τους, χωρίς να επινοούν λέξεις, οι οποίες είναι έξω από το κλίμα της εποχής και του περιβάλλοντός τους, σαν να είναι ένα οικογενειακό συνθηματικό π.χ. η χρήση της λέξης «η μπουμπού» εννοώντας το γυναικείο γεννητικό όργανο. Είναι πιο σωστό να χρησιμοποιήσουν ένα όνομα που χρησιμοποιείται και είναι αποδεκτό από το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον της οικογένειας, γιατί διαφορετικά δίνουν το μήνυμα στο παιδί ότι αυτά τα μέρη του σώματος δημιουργούν αμηχανία.
Τα παιδιά σχολικής ηλικίας:
ρωτούν περισσότερο για την τεκνοποίηση: «Από πού γεννιούνται τα μωρά; Πώς μπαίνουν τα μωρά στην κοιλιά της μαμάς;». Σε αυτή την ηλικία κατανοούν ότι η σύλληψη σχετίζεται με το γάμο και είναι σε θέση να αντιληφθούν τη σύνδεση ανάμεσα σε αιτία και αποτέλεσμα. Ως εκ τούτου είναι καλό να αποφεύγονται οι εξηγήσεις του τύπου «τα παιδιά τα φέρνουν οι πελαργοί». Οι γονείς μπορούν να πουν ότι «ένας άνδρας και μια γυναίκα ερωτεύονται, αγαπιούνται και μερικές φορές αποφασίζουν να ζήσουν μαζί ή να παντρευτούν. Συχνά θέλουν να κάνουν και παιδιά. Τα παιδιά είναι το αποτέλεσμα της αγάπης του μπαμπά και της μαμάς (Α’ – Γ’ Δημοτικού). Για να γίνει αυτό, πρέπει να κάνουν σεξ. Αγκαλιάζονται σφιχτά και ο άνδρας βάζει το πέος του μέσα στον κόλπο της γυναίκας και αφήνει ένα σποράκι…» (Γ’ – Δ’ Δημοτικού). Γενικότερα θα λέγαμε ό,τι όσο πιο μεγάλο είναι το παιδί τόσο διαφοροποιείται η απάντηση ως προς το περιεχόμενό της.
Οι έφηβοι:
συνήθως ρωτούν για τις προγαμιαίες σχέσεις: «πώς γίνεται το σεξ; Τι κάνει το αγόρι, τι κάνει το κορίτσι κατά την επαφή;», καθώς και για την αντισύλληψη και για τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα. Οι γονείς είναι καλό να έχουν υπόψη τους ότι ο βασικός σταθμός της ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης ενός ατόμου είναι η εφηβεία, η οποία, αρχίζει στα κορίτσια μεταξύ 10ου και 13ου έτους, και στα αγόρια συνήθως δυο χρόνια αργότερα, δηλαδή μεταξύ 12ου και 14ου έτους. Επίσης σε αυτή την ηλικία εκδηλώνονται τα πρώτα ερωτικά ενδιαφέροντα, ο σεξουαλικός πειραματισμός, το ρομαντικό ενδιαφέρον για το άλλο φύλο.
Επομένως για την υγιή σεξουαλική εξέλιξη του εφήβου είναι σημαντικό:
- Οι γονείς να μιλούν στον έφηβο με σοβαρότητα, χωρίς υπονοούμενα, και με ειλικρίνεια. Βοηθητική είναι η χρήση φράσεων από την πλευρά των γονέων όπως: «Ακούω αυτό που μου λες». «Είμαι κοντά σου». «Όταν θα είσαι έτοιμος να μου μιλήσεις, πες το μου…»
- Τα σεξουαλικά ενδιαφέροντα και η ζωή του εφήβου να μην κριτικάρονται από τους γονείς. Ο σεβασμός για την ιδιωτική του ζωή είναι πολύ σημαντικός
- Η έλξη για το ίδιο φύλο σε αυτή την ηλικία να εντάσσεται στηφυσιολογική διαδικασία της συναισθηματικής και κοινωνικής ωρίμανσης του έφηβου. Ο γονιός δεν πρέπει να βλέπει με αρνητικό τρόπο τις φιλίες του παιδιού του, κλονίζοντας την αθωότητα και την εμπιστοσύνη στον εαυτό του και τους άλλους
- Να αποφεύγονται οι απαγορεύσεις και η συνεχής υποψία που οδηγούν συνήθως σε αρνητικά αποτελέσματα
- Να συζητούν τις απορίες που έχουν οι έφηβοι, ειδικά στην αρχή της εφηβείας, με το γονέα του ίδιου φύλου
- Να διδάσκουν οι γονείς στον έφηβο την υπευθυνότητα, να τον ενημερώνουν για τους κινδύνους και να τον παρακινούν να φροντίζει τον εαυτό του.
Γενικά και ανεξάρτητα από την ηλικία του παιδιού, οι γονείς είναι σκόπιμο:
- να λένε πάντα την αλήθεια, χωρίς να δημιουργούν λανθασμένες αντιλήψεις και ενοχές που θα συνοδεύουν τα παιδιά σε όλη τους τη ζωή
- να μην θυμώνουν, όταν τα παιδιά υποβάλλουν ερωτήσεις γύρω από το θέμα της σεξουαλικότητας
- να τα ενημερώνουν γι’ αυτά που τους ρωτούν, χωρίς να γίνεται εκτεταμένη αναφορά, αν δεν ζητηθεί. Με άλλα λόγια, οι ερωτήσεις του ίδιου του παιδιού είναι ο καλύτερος οδηγός για το πόσα θα πούμε
- να προχωράνε σταδιακά: όσο μικρότερο είναι το παιδί τόσο πιο απλές πρέπει να είναι οι απαντήσεις
- να είναι προσεκτικοί, όταν ενημερώνουν τα παιδιά για τη σεξουαλικότητα. Η ενημέρωση να μην ξεπερνάει κάποια όρια και να μην καταλήγει στο να ερεθίζει τα παιδιά, είτε με τις λέξεις που χρησιμοποιούνται, είτε κάποιες φορές με την απροσεξία των γονέων που καθιστά τα παιδιά μάρτυρες της ιδιαίτερης σεξουαλικής τους ζωής.
Η ευκολία ή η δυσκολία στην επικοινωνία μεταξύ γονέων και παιδιώνσχετικά με τα θέματα σεξουαλικότητας σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με την ποιότητα της σχέσης γονέα-παιδιού. Οι γονείς που έχουν μια ζεστή, θετική σχέση με τα παιδιά τους, μπορούν πιο άνετα να μιλήσουν μαζί τους ή τα παιδιά να πλησιάσουν τους γονείς και να θέσουν ερωτήματα σχετικά με τη σεξουαλικότητά τους. Αυτά τα παιδιά τείνουν να υιοθετούν περισσότερο τις αξίες των γονέων τους σε αντίθεση με εκείνα που διατηρούν απόμακρες ή ανταγωνιστικές σχέσεις με τους γονείς τους.
Γενικά όσον αφορά την ενημέρωση για θέματα όπως το σεξ, που προκαλούν κάποια αμηχανία, έχει σημασία και ο χρόνος που οι γονείς αφιερώνουν στα παιδιά. Αυτό είναι πολύ σημαντικό να το τονίσουμε, καθώς στην εποχή μας οι γονείς διαβάζουν τι πρέπει να κάνουν με τα παιδιά τους και τι πρέπει να πουν σε δεδομένες συνθήκες και τη «σωστή» στιγμή και νιώθουν υποχρέωσή τους πια να το κάνουν, συχνά με μορφήπρογραμματισμένου κηρύγματος. Τα πιο σημαντικά όμως πράγματα με τα παιδιά λέγονται, όταν αυτά νιώσουν πραγματικά άνετα να μιλήσουν και ν’ ακούσουν, με ρυθμό που οι ίδιες τους οι ερωτήσεις υπαγορεύουν, και σε ατμόσφαιρα χαλαρή και φιλική.
Κωστόπουλος Παναγιώτης Ψυχολόγος, Υποψήφιος Διδάκτωρ Παν/μιου Αθηνών Επιστημονικός Διευθυντής εταιρείας Αμφιάραος Παιδί & Οικογένεια Ε.Π.Ε.
Καταχώρηση Μηνύματος