Τι είναι ο τραυλισμός;
Ο τραυλισμός είναι μία διαταραχή της παραγωγής του λόγου, η οποία χαρακτηρίζεται από επαναλήψεις λεκτικών ήχων, συλλαβών ή λέξεων, από επιμηκύνσεις ήχων και από διακοπές στη ροή της ομιλίας γνωστές ως μπλοκαρίσματα (speech blocks). Το άτομο που τραυλίζει γνωρίζει επακριβώς τι θέλει να πει, αλλά αντιμετωπίζει μία δυσκολία στην παραγωγή της φυσιολογικής ροής λόγου. Πολύ συχνά οι προσπάθειές του συνοδεύονται από συμπεριφορές όπως γρήγοροι πεταρισμοί των βλεφάρων ή τρέμουλο των χειλιών, οι οποίες υποδηλώνουν ότι το άτομο πασχίζει να ολοκληρώσει μία κινητική πράξη που του προκαλεί έντονη δυσχέρεια.
Ο τραυλισμός συχνά αποτελεί σημαντικό εμπόδιο στην επικοινωνία του ατόμου, γεγονός που επιδρά πολύ αρνητικά στην ποιότητα ζωής και στη δημιουργία και διατήρηση διαπροσωπικών σχέσεων. Οι επιδόσεις και οι ευκαιρίες στον εργασιακό χώρο επίσης επηρεάζονται αρνητικά και όλες αυτές οι παράμετροι σε συνδυασμό έχουν καταστροφικές συχνά επιδόσεις στην ψυχολογία και την αυτοεκτίμηση του τραυλίζοντα.
Τα συμπτώματα του τραυλισμού ποικίλλουν αρκετά κατά τη διάρκεια μίας ημέρας του τραυλίζοντα. Μιλώντας σε μία ομάδα ατόμων ή σε μία τηλεφωνική συνομιλία, ο τραυλισμός μπορεί να γίνει πιο έντονος, ενώ μπορεί να ελαττωθεί προσωρινά όταν το άτομο τραγουδάει, διαβάζει ή συνομιλεί με έναν μόνο συνομιλητή. Οι συνθήκες της λεκτικής επικοινωνίας επηρεάζουν κατά πολύ την ένταση των συμπτωμάτων, ενώ υπάρχουν συγκεκριμένα περιβάλλοντα τα οποία δρουν πολύ αρνητικά σαν στρεσογόνοι παράγοντες. Το άτομο μέσω της εμπειρίας μαθαίνει σταδιακά να αναγνωρίζει και να αποφεύγει αυτά τα περιβάλλοντα για να προστατευθεί από το άγχος της επίδοσης και της κριτικής.
Στα παιδιά συγκεκριμένα ο τραυλισμός μπορεί να έχει τις εξής αρνητικές συνέπειες:
- Ελλιπής συμμετοχή σε ομαδικές δραστηριότητες
- Μειωμένη αυτοπεποίθηση και αρνητική εικόνα του εαυτού
- Πτωχή σχολική επίδοση
- Προβλήματα στην κοινωνικοποίηση
Αιτιολογία και είδη του τραυλισμού
Ως προς την αιτιολογία συναντάμε τις εξής τρεις κατηγορίες τραυλισμού:
- Αναπτυξιακός (ή εξελικτικός) τραυλισμός
Είναι το πιο συχνό είδος τραυλισμού στα παιδιά. Συνήθως παρατηρείται σε ηλικίες από 2 έως 5 έτη και προκύπτει όταν η γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού καθυστερεί χρονικά σε σχέση με την ωρίμανση της σκέψης. Ως ένα σημείο είναι μία φυσιολογική εκδήλωση της προσπάθειας του παιδιού να κατακτήσει τις γλωσσικές δεξιότητες της άρθρωσης. Διάφοροι ερευνητές και λογοπαθολόγοι θεωρούν ότι ο αναπτυξιακός τραυλισμός είναι αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης διαφορετικών παραγόντων. Πρόσφατες μελέτες εγκεφαλικής απεικόνισης έχουν επιδείξει σταθερές κοινές διαφορές ανάμεσα σε τραυλίζοντα και μη τραυλίζοντα παιδιά παραπλήσιας ηλικίας. Ο αναπτυξιακός τραυλισμός μπορεί επίσης να οφείλεται σε κληρονομικούς παράγοντες, όπως έχουν αποδείξει σχετικές έρευνες. Σε έρευνα του National Institute of Deafness and Other Communication Disorders (NIDCD) του 2010 έχουν εντοπιστεί τέσσερα διαφορετικά γονίδια, μεταλλάξεις των οποίων σχετίζονται με τον τραυλισμό.
- Νευρογενής τραυλισμός
Προκύπτει ύστερα από εγκεφαλικό επεισόδιο ή τραύμα του εγκεφάλου. Στην περίπτωση αυτή υπάρχει δυσκολία στο συντονισμό των διαφορετικών κέντρων του εγκεφάλου, των νεύρων και των μυών που σχετίζονται με την παραγωγή της ομιλίας, με αποτέλεσμα διάφορα προβλήματα στην παραγωγή της έναρθρης ομιλίας.
- Ψυχογενής τραυλισμός
Μία σπάνια μορφή τραυλισμού που μπορεί να προκύψει ύστερα από ψυχολογικό τραύμα ή παράλληλα με προβλήματα στη σκέψη και το λογικό συλλογισμό. Παλαιότερα επικρατούσε η άποψη ότι όλες οι μορφές τραυλισμού ήταν ψυχογενείς λόγω κάποιου έντονου συναισθηματικού τραύματος, όμως στη σύγχρονη εποχή η θεωρία αυτή έχει καταρρεύσει και ο ψυχογενείς τραυλισμός θεωρείται πλέον μία σπάνια εκδήλωση.
Θεραπευτική αντιμετώπιση του τραυλισμού
Για την αντιμετώπιση του τραυλισμού δεν υπάρχει μία συγκεκριμένη θεραπεία που μπορεί να εφαρμοστεί στον κάθε τραυλίζοντα. Ωστόσο υπάρχουν διάφορες θεραπευτικές προσεγγίσεις που με αποτελεσματικότητα μπορούν να ελαττώσουν τα συμπτώματα και να βελτιώσουν σημαντικά τη ροή της ομιλίας και κατά συνέπεια το γενικότερο επικοινωνιακό αποτέλεσμα του προφορικού λόγου. Για την επιλογή της κατάλληλης σε κάθε περίπτωση προσέγγισης θα πρέπει να ληφθούν υπόψη παράγοντες όπως η ηλικία και οι επικοινωνιακοί στόχοι του τραυλίζοντα.
Για τα παιδιά μικρής ηλικίας η έγκαιρη αντιμετώπιση μπορεί να προλάβει τον εξελικτικό τραυλισμό και να τον αποτρέψει από το να γίνει ένα πρόβλημα που θα υφίσταται σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Συγκεκριμένες στρατηγικές μπορούν να βοηθήσουν το παιδί να βελτιώσει τη ροή της ομιλίας, εξελίσσοντας ταυτόχρονα θετικές συμπεριφορές ως προς την επικοινωνία. Οι επιστήμονες υγείας συνήθως προτείνουν ένα παιδί να αξιολογείται όταν αυτό έχει τραυλίσει συστηματικά για 3 έως 6 μήνες, όταν παρουσιάζει συμπεριφορές που σχετίζονται με τον τραυλισμό (μυοκλονίες και τικ του προσώπου) ή όταν υπάρχει στην οικογένεια ιστορικό τραυλισμού. Κάποιοι ερευνητές συστήνουν την αξιολόγηση κάθε 3 μήνες για να ελεγχθεί αν τα φαινόμενα φθίνουν ή εντείνονται.
Η θεραπευτική αντιμετώπιση του τραυλισμού πολύ συχνά περιλαμβάνει την εκπαίδευση των γονιών σχετικά με τους τρόπους με τους οποίους μπορούν να διευκολύνουν και να στηρίξουν το παιδί στην προσπάθειά του να αντισταθμίσει τις αρνητικές συμπεριφορές.
Πώς μπορεί λοιπόν ο γονιός να βοηθήσει;
Ο γονιός του παιδιού με τραυλισμού θα πρέπει να:
- Παρέχει ένα ασφαλές και ευχάριστο οικογενειακό περιβάλλον στο οποίο το παιδί θα έχει πολλές ευκαιρίες να εκφραστεί. Αυτό απαιτεί από το γονιό να αφιερώσει λίγο από το χρόνο του για να επικοινωνήσει με το παιδί, κυρίως στις περιπτώσεις όπου του παιδί είναι ενθουσιασμένο και έχει πολλά να πει για κάποιο θέμα.
- Ενθαρρύνει το παιδί να μιλήσει για ευχάριστα θέματα που το ενδιαφέρουν.
- Ακούει με προσοχή όταν το παιδί μιλάει και να επικεντρώνει στο περιεχόμενο του μηνύματος χωρίς να διακόπτει το παιδί ή να σχολιάζει τη δυσκολία στην έκφραση.
- Μιλάει στο παιδί με έναν πιο αργό ρυθμό και ήρεμο τόνο. Αυτό θα βοηθήσει το παιδί να αποβάλει το άγχος της πίεσης του χρόνου που μπορεί να αντιμετωπίζει και να μιλήσει και το ίδιο με έναν πιο αργό ρυθμό.
- Προσπαθεί να μην αντιδρά με αρνητικό τρόπο όταν τα φαινόμενα του τραυλισμού είναι έντονα. Αντ’αυτού να επικροτεί την προσπάθεια του παιδιού να επικοινωνήσει και να επιβραβεύει τις ορθές εκφορές.
- Ακούει το παιδί χωρίς να προσπαθεί να συμπληρώσει τις φράσεις του ή να παρέχει τη λέξει που το δυσκολεύει.
- Μιλάει ανοιχτά και με ειλικρίνεια στο παιδί για τον τραυλισμό, όταν το ίδιο αναφέρει τη δυσκολία του.
- Κάνει το παιδί να νιώσει ασφάλεια και να ξέρει ότι δεν κρίνεται αρνητικά και ότι κάποιες δυσκολίες είναι φυσικό να υπάρχουν πάντα στην ομιλία.
- Βοηθάει το παιδί να μάθει ότι ένα άτομο μπορεί να επικοινωνεί με επιτυχία ακόμα και όταν τραυλίζει.
- Βρίσκεται σε επικοινωνία με τους δασκάλους, ώστε να εξασφαλίζεται ένα σχολικό περιβάλλον με αποδοχή, χωρίς επικρίσεις και εκφοβισμό.
- Συνεργάζεται με τον επιστήμονα λόγου-ομιλίας, παρέχοντας πλήρες ιστορικό των λεκτικών διαταραχών που ενδεχομένως υπάρχουν στην οικογένεια και εφαρμόζοντας κατά γράμμα τις συμβουλές και θεραπευτικές μεθόδους που εκείνος τους παρέχει.
Επιμέλεια κειμένου
Θεόδωρος Γεωργίου, Λογοθεραπευτής
Πηγές:
https://www.stanfordchildrens.org/en/topic/default?id=stuttering-90-P02290