Το άγχος στην παιδική ηλικία

Το άγχος στην παιδική ηλικία είναι μια από τις πιο συχνές συναισθηματικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα παιδία και παραπέμπονται σε ειδικούς. Ως γονείς, είναι πολύ δύσκολο να βλέπουμε ένα παιδί να υποφέρει από άγχος. Μερικές φορές τα παιδιά εκφράζουν το άγχος τους και έτσι είναι πιο εύκολο για εμάς τους μεγάλους να τα βοηθήσουμε. Όμως άλλες φορές, δεν είναι σαφές εάν ένα παιδί βιώνει άγχος και η συμπεριφορά του μας κάνει να μπερδευόμαστε. Όλοι μας βιώνουμε άγχος κατά περιόδους, όμως για ένα παιδί είναι πολύ δύσκολο να το επικοινωνήσει με λόγια και να ζητήσει βοήθεια για αυτό που νιώθει.

Τι είναι το άγχος;

Το άγχος περιγράφει το αίσθημα της ανησυχίας και της ανασφάλειας για το τί μπορεί να συμβεί. Πολλές φορές τα παιδιά όταν κάνουν κάτι καινούριο, όταν αλλάζει το πρόγραμμά τους ή όταν αναστατώνονται βιώνουν άγχος και αυτό είναι φυσιολογικό. Επίσης το άγχος δημιουργείται από τραυματικές εμπειρίες και γεγονότα. Όμως όταν αυτό το συναίσθημα διαρκεί για μεγάλα χρονικά διαστήματα και δυσκολεύει το παιδί να παρακολουθεί το σχολείο, τις δραστηριότητές του και το δυσκολεύει στην κοινωνικοποίηση, τότε χρειάζεται την προσοχή μας.

Ποια είναι τα πιο συχνά συμπτώματα του άγχους στα παιδιά;

Το άγχος έχει πολλές εκδηλώσεις και διαφέρει από παιδί σε παιδί. Τα συμπτώματα μπορεί να αφορούν το συναίσθημα, την φυσική κατάσταση ή την συμπεριφορά του παιδιού. Μερικά από τα πιο κοινά συμπτώματα είναι:

  • Δυσκολία στον ύπνο, εφιάλτες
  • Έντονη ανησυχία και εμφάνιση φοβιών
  • Σωματικά συμπτώματα όπως πόνοι στην κοιλιά και πονοκέφαλοι
  • Μειωμένη ή αυξημένη όρεξη για φαγητό
  • Δυσκολία στην συγκέντρωση
  • Αποφευκτικότητα
  • Εκρήξεις θυμού
  • Έντονη προσκόλληση στους γονείς και δυσκολία στον αποχωρισμό
  • Χαμηλή αυτοεκτίμηση

Πως μπορούμε να βοηθήσουμε ένα παιδί που βιώνει άγχος;

Όταν ένα παιδί είναι αγχωμένο, είναι φυσικό να θέλουμε να κάνουμε ότι καλύτερο για να το βοηθήσουμε. Το να προσπαθούμε όμως να το προστατέψουμε από τις καταστάσεις που το αγχώνουν, δεν είναι πάντα βοηθητικό. Οι γονείς μπορεί να μην γνωρίζουν τους τρόπους να διαχειριστούν το άγχος των παιδιών τους και πολλές φορές χωρίς να το θέλουν το ενισχύουν. Παράγοντες που μπορεί να αυξήσουν το άγχος του παιδιού είναι η υπερεμπλοκή στην καθημερινότητά του και ο συνεχής έλεγχος. Οι γονείς θέλουν το καλύτερο για τα παιδιά τους και ανησυχούν γι΄ αυτά. Τακτικές όμως όπως οι παραπάνω δημιουργούν στο παιδί το αίσθημα ότι δεν μπορεί να τα καταφέρει μόνο του, γεγονός που το κάνει να αμφισβητεί τις ικανότητες του.

Μια ακόμα τακτική που ενισχύει το άγχος στο παιδί είναι η μη αποδοχή του αρνητικού συναισθήματος. Πιο συγκεκριμένα, επειδή πιστεύουμε πως το παιδί αγχώνεται για κάτι που δεν χρειάζεται, υποβαθμίζουμε την ανησυχία του, προκαλώντας του περισσότερο άγχος. Επίσης η παθητικότητα σε αυτά τα συναισθήματα και το αίσθημα πως δεν μπορούμε να βοηθήσουμε ενισχύουν το άγχος του παιδιού.

Ο στόχος δεν είναι να εξαλείψουμε το άγχος αλλά να βοηθήσουμε το παιδί να το διαχειριστεί. Ένας τρόπος για να το κάνουμε αυτό είναι να παρέχουμε στα παιδιά ένα ασφαλές μέρος όπου μπορούν να εκφράσουν τα συναισθήματά τους χωρίς να νιώσουν ότι θα κριθούν. Είναι σημαντικό να επιτρέψουμε στα παιδιά να μιλήσουν για ό,τι τα απασχολεί χωρίς να τα διακόψουμε και χωρίς να προσπαθήσουμε να τους αλλάξουμε γνώμη ακόμα και αν δεν συμφωνούμε μαζί τους. Τα μικρότερης ηλικίας παιδία ίσως χρειαστούν βοήθεια στο να κατονομάσουν τα συναισθήματά τους.

Η σταθερότητα στη ζωή των παιδιών βοηθάει στη μείωση του άγχους. Έτσι ένα πρόγραμμα με σταθερές ώρες ύπνου, φαγητού και παιχνιδιού επιτρέπει στο παιδί να ξέρει τι να περιμένει και να μην αιφνιδιάζεται. Βέβαια οι αλλαγές είναι μέρος της καθημερινότητας. Όμως είναι καλό να δίνεται χρόνος για συζήτηση. Για παράδειγμα πολλά παιδιά αγχώνονται όταν αποχωρίζονται τους γονείς τους είτε για να πάνε στο σχολείο, είτε για να πάνε διακοπές (άγχος αποχωρισμού). Είναι βοηθητικό να συζητάμε με τα παιδιά τι θα μπορούσε να συμβεί όταν δεν είναι κοντά στους γονείς τους. Για μερικά παιδιά το να έχουν ένα πλάνο του τι θα συμβεί σε περίπτωση που γίνει κάτι που φοβούνται τους βοηθάει να μειώσουν τα επίπεδα του άγχους τους.

Τέλος είναι σημαντικό να ξεχωρίζουμε το δικό μας το άγχος από εκείνο των παιδιών. Τα παιδιά είναι πολύ ευαίσθητα και αφουγκράζονται αμέσως το άγχος και την δυσκολία των ενηλίκων. Έτσι πολλές φορές μπορεί να είμαστε εμείς αγχωμένοι με κάτι και τα παιδιά να υιοθετούν το άγχος μας.

Πότε να ζητήσουμε την βοήθεια ειδικού;

Όταν αισθανόμαστε αβοήθητοι και δεν γνωρίζουμε πως να βοηθήσουμε ένα παιδί με άγχος, πρέπει να απευθυνθούμε σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας. Σημάδια που μας δείχνουν πως το παιδί μας αντιμετωπίζει ίσως κάποια αγχώδη διαταραχή είναι η απόσυρση από την οικογένεια και από φίλους, η καταθλιπτική συμπεριφορά, η δυσκολία στο να ελέγξει τον θυμό του και η αποφευκτικότητα του σχολείου και των κοινωνικών καταστάσεων.

Θυμηθείτε πως δεν είστε μόνοι και πως πολλά παιδιά βιώνουν άγχος ειδικά με καταστάσεις όπως η πανδημία και ο πόλεμος.

 

Δήμητρα Γεωργακοπούλου

Ψυχολόγος

 

Πηγές:

  • American Psychological Association. How to help children and teens manage their stress.
  • Freidl EK, Stroeh OM, Elkins RM, Steinberg E, Albano AM, Rynn M. Assessment and treatment of anxiety among children and adolescents. Focus (Am Psychiatr Publ). 2017;15(2):144-156. doi:10.1176/appi.focus.20160047
  • Franke H. Toxic Stress: Effects, Prevention and Treatment. Children (Basel). 2014;1(3):390-402. doi:10.3390/children1030390